Αυγή Δωδεκανησιακή (η αρχική της ονομασία ήταν «Αυγή της Καρπάθου»). Εφημερίδα εκδιδόμενη στην Αθήνα «υπό επιτροπής λογίων Δωδεκανησίων (5 Ιουν. 1914- 15 Ιουλ. 1946),* Ιδρυτής, εκδότης, ιδιοκτήτης: Μιλτ. Παπαμανώλης. Διευθυντής: Χ. Γ. Μιχαηλίδης-Νουάρος (1 Οκτ. 1926- 1 Δεκ. 1927). Από το φ.342 η εφημερίδα διευθύνεται από συντακτική επιτροπή. Αρχισυντάκτης:Ιωάννης Βασιλάρας (σημειώνεται ο θάνατός του στο φ. 85) Από το φ.342 και ως το τέλος χρησιμοποιείται ο υπότιτλος: «Το αρχαιότερον πανδωδεκανησιακόν όργανον». Δεκαπενθήμερη τετρασέλιδη εφημερίδα (εκτός από τα φύλλα:59, 468-475 που είναι δισέλιδα) με συνεχή αρίθμηση και τετράστηλη.(Ακολουθεί την αρίθμηση του προηγούμενου τίτλου της). Τιμή φύλλου:2 δρχ. Διανέμεται σε συνδρομητές στα Δωδεκάνησα, στην Γαλλία, στην Αμερική και στην Αίγυπτο. Τιμές ετήσιων συνδρομών: Για τα Δωδεκάνησα 25 ιταλικά φράγκα, για την Γαλλία 25 γαλλικά φράγκα, για την Αμερική 2,5 δολ. και για την Αίγυπτο 50 γρόσια. (Από το φ.84 παρατηρείται αύξηση των τιμών των συνδρομών που διαμορφώνονται ως εξής:Δωδεκάνησα 50 ιταλικά φράγκα και από το φ.101 50 λίρες, Γαλλία 50 γαλλικά φράγκα, Αμερική 4 δολ. και Αίγυπτος 80 γρόσια. Από το φ.368 διακόπτονται οι συνδρομές στα Δωδεκάνησα ενώ η συνδρομή της Γαλλίας αυξάνεται στα 75 φράγκα από το φ.356, και στα 100 φράγκα από το φ.382.) Τα γραφεία της εφημερίδας ήταν στην οδό Αριστοφάνους 3 και το τηλ. το οποίο αναγράφεται για πρώτη φορά στο φ.393 ήταν 23172. Μερικά από τα τυπογραφεία στα οποία τυπώνονταν ήταν το καλλιτεχνικό τυπογραφείο «Προμηθεύς» (Γ΄ Σεπτεμβρίου 28), το τυπογραφείο Γαληνάκη και Σία (Πραξιτέλους 27), το τυπογραφείο Μιχαηλίδου (Κολοκοτρώνη 37), στο φ.91 το τυπογραφείο «Κόσμος» - Εταιρία Τυπογραφικών Εκδόσεων (Στοά Πάππου 6-10),το καλλιτεχνικό τυπογραφείο «Νάρκισσος» - Γεωργίου Μουγιά και Σία (Φειδίου 3) και το τυπογραφείο Χαλκιόπουλος (Γερανίου 11).
Η «Αυγή Δωδεκανησιακή» εκδίδονταν στην Ελληνική γλώσσα.(Άλλα κομμάτια γράφονταν στην δημοτική και άλλα στην ελαφρά καθαρεύουσα των εφημερίδων) Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 5 Ιουν. 1914 για 4 έτη, έπειτα αναγκάστηκε να κλείσει και να σταματήσει τον «δημοσιογραφικόν της αγώνα» για άλλα 4 έτη και το 1923 επανεκδόθηκε. Στο πρώτο φύλλο της επανέκδοσης απευθύνεται στους αναγνώστες της και εξηγεί το λόγο που άλλαξε το όνομα της από «Αυγή της Καρπάθου» όπως ήταν η αρχική της ονομασία, σε «Αυγή Δωδεκανησιακή». Συγκεκριμένα αναφέρει πως αρχικά η δράση της «ήτο τοπική και περιορισμένη, αφορούσε την εξυπηρέτησιν των ιδιαιτέρων της πατρίδος μας συμφερόντων» και ότι πλέον βλέποντας το πρόβλημα που αντιμετώπιζαν τα Δωδεκάνησα συνολικά και όχι το κάθε νησί ξεχωριστά, θεώρησε πρέπον να λειτουργήσει «ως όργανον των γενικών της Δωδεκανήσου συμφερόντων» , θέλοντας να γίνει το ελεύθερο βήμα «παντός Δωδεκανησίου» και προθυμοποιούμενη να «συνεισφέρη έστω και την ελαχίστην συμβολήν εις την επιτυχίαν του κοινού ιερού σκοπού, άνευ διακρίσεων κομμάτων, προσώπων και ιδιωτικών βλέψεων». Στη συνέχεια, τονίζεται πάλι πως «η εφημερίς αυτή δεν είναι ούτε εμπορική επιχείρησις, ούτε κομματική απήχησις. Είναι καθαρώς ιδεολογία». Για λόγους ιστορικής ενημέρωσης αναφέρουμε πως, στις 6 Αυγούστου 1923, η Ιταλία, προσαρτά, επίσημα πλέον τα Δωδεκάνησα. Αρχίζει η δεύτερη περίοδος της Ιταλοκρατίας στα Δωδεκάνησα με κυβερνήτη, τον Ιταλό γερουσιαστή και πληρεξούσιο υπουργό, Mario Lago.
Η «Δωδεκανησιακή Αυγή» είναι μια εφημερίδα δημοκρατική. Στο φ. 85 γράφει «…η αγάπη και η αδέλφωσις των Ελλήνων υπό την ζωογόνον πνοήν της Δημοκρατίας θα θεσει τον νέον θεμέλιον λίθον της δευτέρας ανοικοδομήσεως του ελληνικού κράτους» και σε άλλο σημείο, «.. η Δημοκρατία ήτις ως πρώτη ηθική αξία θα αναμορφώσει μικρόν κατά μικρόν την πολιτικήν κοινωνίαν και θα καθοδηγήσει το όλον έθνος εις περίοδον ευνομίας και ανωτέρου εν γένει πολιτισμού». Στο ίδιο άρθρο (φ. 85) εκθειάζει όσους έπεσαν στο βωμό της Μεγάλης Ιδέας και τους ονομάζει «ήρωες». Στόχος της εφημερίδας ήταν «να βοηθήσει στην κατεύθυνση της επίλυσης του Δωδεκανησιακού ζητήματος καθώς επίσης και στην απελευθέρωση των Δωδεκανήσων από τον Ιταλικό ζυγό»(φ.178) Άλλοι στόχοι είναι η ενημέρωση και η σύσφιξη των σχέσεων των απανταχού Δωδεκανησίων, καθώς και η διάδοση των φιλελεύθερων τάσεων και ιδεών στους δωδεκανησιακούς κύκλους. Στο φ. 79, η εφημερίδα αναφέρεται στην πρώτη φάση της ιταλοκρατίας στο 1912, όπου η Ιταλία κατέκτησε τα Δωδεκάνησα, θέτοντας αυστηρούς περιορισμούς οι οποίοι σταδιακά οδήγησαν στην ερήμωσή τους. Πολλοί Δωδεκανήσιοι συνελήφθησαν τον Ιούνιο του 1912, κατά τις εργασίες του Πανδωδεκανησιακού Συνεδρίου της Πάτμου, στο οποίο κήρυξαν τα νησιά αυτόνομη «Πολιτεία του Αιγαίου». Εξορίστηκαν για 10 έτη και απαγορεύτηκε η επάνοδος λογίων και επιστημόνων Δωδεκανησίων, «από το φόβο της αντιδράσεως ή μεταδόσεως πραξικοπημάτων». Μια άλλη θέση της εφημερίδας που αναφέρεται στο φ. 94, σχετίζεται με τη Συνθήκη της Λωζάνης (30 Ιανουαρίου 1923), την οποία και χαρακτηρίζει «τερατώδη» και θεωρεί ότι με αυτή ραπίζεται η αιώνια αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών. Ακόμη το εκκλησιαστικό ζήτημα της Δωδεκανήσου θα απασχολήσει την εφημερίδα, της οποίας η θέση είναι ότι η Ιταλία θέλησε να μετατρέψει την Ορθόδοξη Δωδεκανησιακή Εκκλησία σε ανεξάρτητη, το λεγόμενο, «αυτοκέφαλο», για να διακόψει κάθε πιθανή διοικητική επιρροή του Οικουμενικού Πατριαρχείου. (φ. 102-103). Η εφημερίδα τάχθηκε στο πλευρό των Φιλελευθέρων και μάλιστα προέτρεπε τους αναγνώστες της να ψηφίσουν τον συνδυασμό τους και συγκεκριμένα τον δωδεκανήσιο υποψήφιο Γεώργιο Μαυρολέοντα σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους (φ. 144, φ. 202). Ζητούσε επίσης την επιστροφή του Βενιζέλου (φ.184) τον οποίον θεωρούσε ικανό να επιλύσει το ζήτημα των Δωδεκανήσων και μάλιστα στο φ. 189 δημοσιεύεται ανοιχτή επιστολή προς τον Βενιζέλο, στον οποίον εναπόθεταν ελπίδες για την ευνοϊκή κατάληξη του ζητήματος. Όμως ασκείται και κριτική στον Βενιζέλο για τους χειρισμούς του (φ. 196). Επίσης ασκείται έντονη κριτική σε διάφορα άρθρα στα φασιστικά καθεστώτα και ιδιαίτερα στο καθεστώς του Μουσολίνι. Σε άλλα άρθρα υπάρχουν συγκρίσεις και παραλληλισμοί με το Κυπριακό ζήτημα και το ρόλο της Αγγλίας, με τον ρόλο της Ιταλίας στο Δωδεκανησιακό ζήτημα και συχνά εκφράζονται ανησυχίες για παρόμοια κατάληξη με το Κυπριακό.
Η «Δωδεκανησιακή Αυγή» έδινε μεγάλη βαρύτητα στα εθνικά ζητήματα, στις πολιτικές εξελίξεις, καθώς επίσης και σε ιδεολογικά και πολιτιστικά θέματα. Στην πρώτη σελίδα υπήρχε πάντα στήλη που σχολίαζε την πολιτική επικαιρότητα, κυρίως σε ότι αφορά τα Δωδεκάνησα, όπως για παράδειγμα την πορεία του Δωδεκανησιακού ζητήματος, την εκπαιδευτική πολιτική της Ιταλίας στα Δωδεκάνησα κ.α. Στη πρώτη σελίδα υπάρχει επίσης το κύριο άρθρο της εφημερίδας. Στη δεύτερη σελίδα, φιλοξενούνται διάφορες στήλες όπως, τα συγκοινωνιακά, η αλληλογραφία και η στήλη «Αθήνα – Πειραιεύς» όπου αναφέρονται αφίξεις διαφόρων προσώπων στο λιμάνι του Πειραιά και στην Αθήνα, καθώς επίσης και τα κοινωνικά γεγονότα. Στην ίδια σελίδα η εφημερίδα ασχολείται με τα γράμματα, τις τέχνες , την ιστορία και την λαογραφία. Αναφέρονται επίσης σχολικά, αθλητικά και εκκλησιαστικά θέματα που αφορούν κυρίως την περιοχή. Επίσης στη δεύτερη -αλλά και στην τρίτη σελίδα- περιείχοντο ανταποκρίσεις από τα νησιά των Δωδεκανήσων και το εξωτερικό. Στην τρίτη σελίδα υπήρχε η σταθερή στήλη «Από το σκότος εις το φως» η οποία σχολίαζε τα πολιτικά γεγονότα. Υπήρχε επίσης στήλη που ονομάζονταν «Θεραπευτικαί παρατηρήσεις» και έδινε ιατρικές συμβουλές. Στην τρίτη και τέταρτη σελίδα δημοσιεύονταν διηγήματα σε συνέχειες , ποιήματα και χρονικά. Στην τέταρτη σελίδα υπήρχε και στήλη αλληλογραφίας, εθνολογική στήλη με άρθρο π.χ. για τον ελληνισμό της Μικρας Ασίας κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους (φ. 91), καθώς και λαογραφική στήλη (φ. 154-φ. 184) της οποίας την θέση παίρνει το «Νισυριακόν Λεξιλόγιον» (φ. 207). Επίσης υπάρχει ελληνική και ξένη ειδησεογραφία. Κατά τη διάρκεια της έκδοσης της εφημερίδας παρατηρούνται κάποιες διαφοροποιήσεις στην διαμόρφωση της εφημερίδας. Για παράδειγμα από το φ. 319 το διήγημα δεν υπάρχει σε κάθε φύλλο , ενώ όταν υπάρχει μπαίνει σε διαφορετική σελίδα. Η τελευταία σελίδα είναι πλέον αφιερωμένη σε ειδήσεις , γεγονότα και πληροφορίες. Δηλαδή η θεματολογία παραμένει σχεδόν ίδια με μόνη διαφορά μια μετακίνηση και ανακατάταξη των στηλών. Στην εφημερίδα καταχωρούνταν διαφημίσεις, αγγελίες και άλλες δημοσιεύσεις όπως ανακοινώσεις, επιστολές και ψηφίσματα δωδεκανησιακών φορέων. Επίσης υπήρχαν φωτογραφίες, κάποια γραφήματα αλλά και κάποια σκίτσα.
Βασικότεροι συντάκτες της Αυγής είναι: Ο Οράτιος Πεντράτζης (Orazio Pedrazzi) ο οποίος έγραφε για ένα μεγάλο διάστημα σταθερά στην πρώτη σελίδα και ασχολούνταν με την πολιτική επικαιρότητα και ο “Ερμής ο Μέγιστος” ο οποίος είχε την σταθερή στήλη «Από το σκότος εις το φως» και όταν σταμάτησε να γράφει ο Πετράντζης, έγραφε σταθερά και στη πρώτη σελίδα. Άλλοι αρθρογράφοι που συναντούμε είναι η Άννα Μ. Πετρίδη, ο Βιττόριο Μπούτι, ο “ρεπορτεράκος”, ο Σπανίδης, ο “Καρπάθιος” ο Φραγκούδης, ο Π.Χριστοδουλάκης, ο Φώτος Πολίτης, ο Μακεδών, ο Εμμ Πρωτοψάλτης, ο Νεώτερος, , ο «Φικάελλος»,ο «Αρχιμανδρίτης, ο Ανταποκριτής, ο φακός, ο Καστελορίζιος, ο Περαστικός, το δρεπάνι, ο Ολύμπιος, ο Πηγαδιώτης, ο Υάκινθος, ο Κολοσσός, ο Ιερατεύς, ο Α. Γ. Καραφύλλης, ο «Φορτούνιο», ο Δρ. Σκεύος - Γ. Ζερβός, ο Άρης, ο Δωδεκανήσιος, ο Ι.Μ.Σ, ο Πρωτεύς, ο Κ.Θ.Σ, ο Φλούκ ντε Βιλλαρέτ, ο «Κλώνος-Δάφνης», ο Κ.Αμάντιος, ο Ραγιάς, ο Διδάσκαλος, ο «Σκότος Μπόρας» ο Πρωτεσίλαος, το Καρπαθικό λαγωνικό, ο Βιργίνιο Γκαϊδα , ο Χατζόπουλος, ο Λάμπρος ΦυτΟριος καθώς και κάποιος με το προσωνύμιο «Η Αυγή» πίσω από το οποίο πιθανολογείται ότι μπορεί να κρύβεται ο ιδρυτής της εφημερίδας Μιλτ. Παπαμανώλης. Ποιήματα δημοσίευε ο Πετρίδης. Σκιτσογράφος ήταν ο Ντίνος Κυζούλης. Από τους προαναφερθέντες άλλοι γράφουν ανταποκρίσεις άλλοι άρθρα , άλλοι ποιήματα ενώ κάποιοι ασχολούνται με περισσότερα από ένα δημοσιογραφικά είδη .
Αρκετά συχνά η εφημερίδα έβγαζε ανακοινώσεις με τις οποίες καλούσε τους συνδρομητές της να είναι πιο συνεπείς ενώ κάποιες φορές οι ανακοινώσεις αυτές ήταν καυστικές. Η εφημερίδα διέκοψε την κυκλοφορία της για 15 μέρες την περίοδο από 1 Δεκεμβρίου 1927 ως 1 Ιανουαρίου 1928 λόγω οικονομικών δυσχερειών Υπήρχαν όμως και άλλες διακοπές κυκλοφορίας. Το φ. 342, που εκδόθηκε στις 1 Φεβρουαρίου 1936, δηλαδή 11 μήνες μετά την έκδοση του φ. 341(με ημερομηνία έκδοσης 1/3/1935). Το φ. 355 εκδόθηκε 15/9/1936, δηλαδή ενάμιση μήνα μετά το φ. 354(με ημερομηνία έκδοσης 1/8/1936). Το φ. 375 εκδόθηκε με καθυστέρηση στις 1/8/1937, δηλαδή ένα μήνα μετά την έκδοση του φ. 374(με ημερομηνία έκδοσης 1/7/1937). Τέλος υπάρχει μία αναμνηστική έκδοση για τις 9 Αυγούστου έως 16 Σεπτεμβρίου 1937 και μια έκτακτη στις 25/9/1937. Η «Δωδεκανησιακή Αυγή» σταμάτησε την έκδοσή της στις 15/3/1941 και επανεκδόθηκε την 1/4/1945. Έκλεισε οριστικά στις 15/7/1946.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ:ΒΒ
