Η γέννεση των εθνών - κρατών ως συνέπεια της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 από τη μία, που διαμόρφωσε σταδιακά την εικόνα του Ευρωπαϊκού και του Βαλκανικού χώρου όπως τον γνωρίζουμε σήμερα και κορύφωση του ιμπεριαλισμού από την άλλη, κατά τον 19ο αιώνα, βρήκαν την Οθωμανική αυτοκρατορία σε στάδιο παρακμής, ωστόσο αποτελούσε ακόμα απειλή για τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις,όντας μία μουσουλμανική αυτοκρατορία στα ευρωπαϊκά εδάφη.
Γρήγορα έγινε αντιληπτό πως η Αυτοκρατορία θα έπρεπε να αλλάξει για να μην καταρρεύσει. Όλα αυτά βέβαια μετά από τις πιέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων και της διπλωματικής κρίσης του Ανατολικού Ζητήματος. Έτσι άρχισε μια περίοδος μεταρρυθμίσεων στην οθωμανική αυτοκρατορία, γνωστή ως Τανζιμάτ (Αναδιοργάνωση). Αποκορύφωμα της περιόδου αποτελεί το Διάταγμα (Hat-i Şerif Gülhane) του 1839, το Έδικτο (Islahat fermani) του 1856 και το Σύνταγμα του 1876. Το σημαντικό για πρώτη φορά είναι ότι παραχωρήθηκε ισονομία, ισοπολιτεία σε όλους τους Οθωμανούς υπηκόους του Σουλτάνου και εγγύηση για προστασία της ζωής, της τιμής και της περιουσίας τους. Η μη εφαρμογή των συμφωνηθέντων έδωσε αργότερα στην Ρωσία την αφορμή να εμπλακεί στα εσωτερικά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα της προστασία των χριστιανικών πληθυσμών που διέμεναν σε αυτή, και να ξεσπάσει ο Κριμαϊκός Πόλεμος (1953-56). Ενάμιση μήνα πριν την υπογραφή της λήξη του πολέμου έχουμε και την υπογραφή του δεύτερου και σημαντικότερου μεταρρυθμιστικού φιρμανιού του 1856.
Με το φιρμάνι του 1856 νομιμοποιείται εκ νέου το σύστημα μιλλέτ. σύμφωνα με τις νέες αλλαγές εισάγονται για πρώτη φορά λαϊκοί στη διοίκηση του μιλλέτ. Αργότερα θα ακολουθήσουν και οι Εθνικοί Κανονισμοί (1860).
Μία νέα ιδεολογία προσπάθησε να δημιουργηθεί, η οθωμανικότητα (osmanlılık), στόχος της οποίας ήταν να περισώσει την οθωμανική αυτοκρατορία από αποσχιστικά εθνικά κινήματα κυρίως των βαλκανικών λαών, δημιουργώντας μία κοινή εθνική ταυτότητα, την οθωμανική. Ωστόσο όπως θα δούμε υπήρξαν πολλές διαφορετικές ερμηνείες και προσδοκίες των εθνοθρησκευτικών ομάδων για τη νέα ιδεολογία. Τελικά η πορεία προς τον εθνικισμό θα είναι μοιραία.
